Bipolariteti është një çrregullim i shëndetit mendor që karakterizohet nga ndryshime të mëdha në humor, energji dhe nivele aktiviteti. Kjo gjendje mund të ndikojë rëndë në jetën e përditshme të individëve që e prekin, duke shkaktuar periudha ekstreme të manisë (euforia) dhe depresionit. Ky çrregullim është gjithashtu i njohur si “Çrregullimi Bipolar”, dhe ai mund të ndikojë në marrëdhëniet, punën dhe aftësitë për të marrë vendime.
Çrregullimi bipolar përfshin një cikël të ndryshueshëm të periudhave të manisë (ose hipomanisë) dhe depresionit. Mania është një periudhë e shëndetit mendor të ngritur ose tepër të stimuluar, e cila mund të shoqërohet me mendime të shpejta, impulsivitet dhe sjellje që mund të rrezikojnë mirëqenien e individit. Nga ana tjetër, periudhat e depresionit janë të shoqëruara me ndjenja të thella trishtimi, humbje të energjisë, dhe pamundësi për të realizuar aktivitete të përditshme.
Pse ndodh çrregullimi bipolar?
Nuk ka një shkak të vetëm të çrregullimit bipolar, por disa faktorë të ndryshëm mund të kontribuojnë në zhvillimin e tij. Këto përfshijnë:
Faktorët gjenetikë: Studimet tregojnë se çrregullimi bipolar ka një komponent të fortë gjenetik. Individët që kanë një histori familjare të çrregullimeve të shëndetit mendor, përfshirë çrregullimin bipolar, janë më të rrezikuar të zhvillojnë këtë gjendje. Rreth 60-80% e individëve me çrregullim bipolar kanë një anëtar të ngushtë të familjes që ka këtë çrregullim.
Biokimia dhe strukturat e trurit: Ndryshimet kimike në tru, veçanërisht në nivelet e neurotransmetuesve si dopamina dhe serotonin, janë të lidhura me çrregullimin bipolar. Gjithashtu, ndryshimet në strukturat e trurit, si amigdala dhe korteksi prefrontal, janë vënë re në individët që vuajnë nga ky çrregullim.
Stresi dhe ngjarjet jetësore: Situata stresante, të tilla si humbja e një të dashuri, ndarja, apo trauma, mund të nxisin zhvillimin e episodëve bipolare. Ky çrregullim shpesh ndodh kur një individ ka një predispozitë gjenetike dhe përjeton një stresor të rëndësishëm.
Simptomat e çrregullimit bipolar
Simptomat e çrregullimit bipolar mund të ndryshojnë nga individi në individ, por ato zakonisht ndahen në dy kategori kryesore: “mania” dhe “depresioni”.
Simptomat e manisë:
– Ndjenja e të qenit shumë më energjik dhe i ngazëllyer se zakonisht
– Të flasësh shumë shpejt dhe të kesh mendime që kalojnë shumë shpejt (fluturimi i mendimeve)
– Besimi i tepruar në aftësitë e tua dhe ndjenja e superioritetit
– Impulsiviteti, duke përfshirë shpenzimet e tepërta ose sjellje seksuale të pasuportuara
– Problemet me gjumin (ndjenja e energjisë edhe pas orëve të pakta të gjumit)
– Përshtypja se ke shumë mundësi ose ide kreative, të tilla si plane që duket se janë të paarsyeshme
Simptomat e depresionit:
– Ndjenja e thellë trishtimi dhe dëshpërimi
– Humbja e interesit për aktivitete që dikur ishin të këndshme
– Ndjenja e pafuqisë, pamundësisë për të realizuar detyrat e përditshme
– Problemet me gjumin (mund të ketë gjumë shumë ose aspak)
– Ndjenja e fajit të tepruar ose të pavlerësimit
– Mendime për vetëvrasje ose dëshirë për të ikur nga jeta
Llojet e çrregullimit bipolar
Ka disa lloje të çrregullimit bipolar, të cilat mund të ndikojnë në mënyra të ndryshme:
Çrregullimi Bipolar I: Ky lloj është i karakterizuar nga periudha ekstreme të manisë dhe depresionit. Episodet manike mund të jenë të rënda dhe të kërkojnë trajtim mjekësor.
Çrregullimi Bipolar II: Ky lloj është më i butë, pasi periudhat e manisë janë më të shkurtra dhe quhen “hipomani”. Depresioni është zakonisht më i thellë dhe më i gjatë.
Cyclothymia: Ky është një lloj më i lehtë i çrregullimit bipolar, ku periudhat e humorit të ngritur dhe të depresionit janë më të shkurtra dhe më të buta, por mund të zgjasin për një periudhë të gjatë.
Trajtimi i çrregullimit bipolar
Çrregullimi bipolar është një çrregullim kronik që mund të menaxhohet, por jo gjithmonë mund të kurohet plotësisht. Trajtimi zakonisht përfshin një kombinim të medikamenteve, terapisë psikologjike dhe mbështetjes sociale.
Medikamentet
– Stabilizuesit e humorit (si litiu) janë shpesh ilaçet e para që përdoren për të kontrolluar episodet manike dhe depresive.
– Antidepressantët dhe antipsikotikët mund të përdoren gjithashtu për të trajtuar simptomat e depresionit dhe manisë, por zakonisht përdoren bashkë me stabilizues të humorit për të parandaluar shkëmbimin e simptomave.
– Antikonvulsivët janë gjithashtu të përdorur si trajtime për stabilizimin e humorit.
Terapia psikologjike
Terapitë si “Terapia Kognitive Komportamentale” (CBT) ndihmojnë individët të identifikojnë dhe ndryshojnë mendimet dhe sjelljet negative që lidhen me çrregullimin bipolar. Terapia e bisedës dhe mbështetjeja psikoterapeutike janë gjithashtu të dobishme për t’u ndihmuar individëve të menaxhojnë periudhat e vështira.
Mbështetje sociale dhe stili jetesës:
– Mbështetjeja nga miqtë, familja dhe grupe mbështetjeje mund të bëjë një ndryshim të madh në përmirësimin e mirëqenies psikologjike.
– Një stil jetese i shëndetshëm, përfshirë ushqim të balancuar, aktivitet fizik dhe gjumë të rregullt, mund të ndihmojë në menaxhimin e simptomave.
Çrregullimi bipolar është një gjendje komplekse që kërkon një qasje të kujdesshme dhe të shumëanshme për trajtimin dhe menaxhimin e saj. Me trajtimin e duhur dhe mbështetje, individët me çrregullim bipolar mund të arrijnë të ruajnë një jetë funksionale dhe të shëndetshme. Është e rëndësishme të kërkoni ndihmë mjekësore nëse dyshoni se mund të keni këtë çrregullim, pasi diagnoza e hershme dhe trajtimi i përshtatshëm mund të ndihmojnë në përmirësimin e cilësisë së jetës.
